گريه‌هاي مريم مصلوب

پیدگه از دو قسمت کم وسعت کوهستانی در غرب و پهنه وسیع جنوب و شرق تشکیل شده است .بلندترین نقطه آن روی قله خاکریز در شمال حوضه با 3000 کیلو متر ارتفاع از سطح دریا و پست یا کمترین نقطه آن در خار تیزک با 1500 کیلو متر ارتفاع از سطح دریا قرار دارد.

رشته کوه خاکریز در شمال، این منطقه را از پشی و چهل باغتوی هوقی جدا می‌کند. دیگر ارتفاعات این منطقه عبارت‌اند از: کوه های لوده، مارسنگ، کوه قول لادو ،کوه پامی، کوه شیخی، کوه پامناله، کوه سیاه سنگ ها، سر بلند قاش، کوه قول خوال، جابی مارسنگ؛ آشار بند، و.

در شرق منطقه تپه هایی وجود دارند که ارتفاع آنها به 100 تا200 متر می‌رسند.

نیمه دشت غارسنگ، کوشه چمبر، با وسعت بیش از 100 هکتار در فراخنای پیدگه قرار دارد. بیشتر آب‌های سطحی منطقه در فصل بارندگی به این منطقه می‌ریزند.

حوضه آبریز شرق خاکریز در حد فاصل بین کوه های سرقول در شمال شرق و کوه قول لادو، واقع شده است. این منطقه از این آبریز ها آبیاری می شوند. قدیمی‌ترین سازند شناخته‌شده در این حوضه از آهک و دولومیت دوران دوم زمین‌شناسی تشکیل شده و در ارتفاعات شمال تا شمال شرق آن رخنمون دارد.

دوران دوم زمین‌شناسی از شین و ماسه سنگ، آهک دولومیت تشکیل شده و در ارتفاعات جنوبی و غربی منطقه یافت می‌شود. سازندهای آهکی ریفی به دلیل داشتن فضاهای خالی در پیوند با منابع زیرزمینی حائز اهمیت است .

سازندهای دوران سوم عمدتاً از سنگهای آذرین بیرونی و در بلندیهای شرق حوضه و حاشیه ارتفاعات غربی رخنمون دارد .

رسوبات دوران چهارم شامل رسوبات آبرفتی تشکیل دهنده سفره آب زیرزمینی ومخروط افکنه‌ها در مناطق کم ارتفاع حوضه گسترش دارند .

پیدگه دارای رشته‌های کوه‌های بلند سربه فلک کشیده زیادی می‌باشد که مهمترین آن خاکریز است. آب و هوای پیدگه، نیمه کوهستانی بوده و دارای زمستانهای سرد و تابستانهای مرطوب و گرم است. میزان بارش در این شهر با توجه به آب و هوای آن، کم بوده و بیشترین میزان آن، از آذر تا اردیبهشت رخ می‌دهد که در فصل زمستان اغلب به صورت بارش برف است.

حداکثر و حداقل مطلق درجه حرارت هوا در پیدگه تقریبا ۴۷ و ۱۲- درجه سانتی‌گراد گزارش شده است. روستاهای جنوب پیدگه گرم‌ترند و روستاهای شمالی و غربی که ارتفاع بیشتری دارند از درجه حرارت ملایم‌تری برخوردارند .

بارندگی در این منطقه بیشتر از اوایل آبان‌ماه شروع می‌شود و حداکثر تا نیمه اردیبهشت ادامه دارد. از آن به بعد به ندرت باران می‌بارد. متوسط بارندگی در این منطقه ۱۱۰ میلی متر در سال می‌باشد .

میانگین سالیانه بیشترین و کمترین درجه حرارت پیدگه برابر با ۲۴ و ۸ درجه سانتیگراد است. کمترین دمای ثبت شده در این منطقه در زمستان 1386و برابر با ۲۱/۵ - درجه سانتیگراد و بیشترین آن در تاریخ تابستان 1381 و برابر با 35 درجه سانتیگراد بوده است. پیدگه، به طور میانگین در ۷۶ روز از سال دارای دمای زیر صفر درجه و در ۱30 روز از سال دارای دمای بالای ۳۰ درجه سانتیگراد است.

مجموع بارش سالیانه در پیدگه به طور میانگین برابر با ۱۷۱ میلی متر در سال است. همچنین میانگین سالیانه رطوبت نسبی در پیدگه، ۳4٪ است و به طور میانگین ۳۰ روز از سال، آسمان این شهر کاملاً ابری است.

اين منطقه در ضلع شمالي، داراي صخره ها و پرتگاههاي مرتفع و صعب العبور است كه در معرض فرسايش شديد ناشي از بارندگي و يخبندان مي باشد، همچنين در همین ضلع شاهد وجود صخره هاي سنگي و غارهاي متعددي چون غارخرس، غار کوله، غار چای چکری می باشيم، همچنين در اين منطقه دره هاي عميق و طولاني چون دره سایه خانه، دره مارسنگ، دره قول مازار و غيره وجود دارد كه آب ناشي از بارندگي و ذوب برفهاي منطقه را به پايين دست منطقه هدايت مي كند. جنس سنگهاي منطقه بيشتر از جنس آهك و سيليس مي باشدكه غارهاي موجود بر اثر حل شدن اين سنگهاي آهكي در اثر بارندگي بوجود آمده است. جنس خاك منطقه بيشتر رسي لومي مي باشد .

آب وحوش و زندگی منطقه از دو دسته آب تامين مي شود :1ـ آب چشمه هاي منطقه كه به سطح زمين جاري مي شود .

2 ـ آب ناشي از بارندگي و ذوب برفهاي ارتفاعات منطقه كه به صورت نهرهاي كوچك و بزرگ از شكاف صخره ها و دره هاي عميق جاري مي شود، و يا به صورت آبگير و تالابهاي كوچك فصلي ظاهر مي شود.

منطقه پیدگه دو رودخانه ( سنگماشه و سایه خانه ) دائمی دارد و چند رود فصلی که پس از بارندگی روان آبها و سیلاب ها در آن‌ها جریان می‌یابند عبارت‌اند از:

 رودخانه سایه خانه :از ارتفاعات شمال و شمال شرقی پیدگه و پشی سرچشمه می‌ گیرد و به طرف جنوب جریان داشته و به رودخانه سنگماشه می‌ ریزد.

 رودخانه سنگماشه: از ارتفاعات شمال جاغوری با سرچشمه مالستان، سرچشمه گرفته در مسیر جنوبی به رودخانه ارغندآب پیوسته با آن به قندهار می رسند.

آب مورد نیاز کشاورزی این منطقه از قنات، چشمه و چاه تامین می‌شود. طبق آمار موجود در حال حاضر تعداد ۲۰ حلقه چاه ۱۲ حلقه چاه نیمه عمیق ۳۳ رشته قنات و 200 چشمه در منطقه وجود دارد که سالیانه حدود ۲00 میلیون متر مکعب آب از زیرزمین استخراج می‌گردد.

به طور كلي پوشش پیدگه به دو دسته تقسيم مي شود :

1 ـ پوشش علفزار ( گراس لند ) بيشتر در ارتفاعات بالا و خاکریز ديده مي شوند .

2 ـ پوشش بوته زار ( بوش لند ) در ارتفاعات پايين تر و تپه هاي اطراف کوشه ديده مي شود .

3 ـ پوشش پهن برگان ( فرب ) كه بيشتر در کنار جلگه سایه خانه دیده می شود.

بيشترين نوع پوشش گياهي منطقه را پوشش علفزار تشكيل مي دهد كه تيپ مرتعي و از خانواده گرامينه ها مي باشند. به طور كلي گونه هاي غالب گياهي عبارتند است: خانواده گرامينه ها، علف گوسفندي، گل قاصد، سريش ها، گونه هاي فرفيون، گونه شقايق، لاله، درمنه كاكوتي، كنگر، بله گوش، ميخك، بابونه، داغداغان، شيرخشت، چاي علفي، رزوحشي، نخود وحشي، گل ماهور، بادام كوهي، وليك، آلبالوي وحشي و ساير گونه هاي ديگر موجود كه بايستي مورد تحقيق و مطالعه وسيع جهت شناسايي و رده بندي گونه اي قرار گيرند. (این نام ها علمی است). در پیدگه نام دیگری دارند.

در حقیقت گیاهان این منطقه از گونه‌های پرطاقت است. مهم‌ترین گیاهان استپی پیدگه به گویش هزارگی عبارت‌اند از: خارشتر، گون، گز، اسپند، قرغنه، سرخ بوته، سیاه بوته، خار، انواع ریز جنگل، کرپی، گرز، و می‌باشد. در کوههای شمالی منطقه تعدادی درختان جنگلی چون انجیر، سیب کوهی، بادام کوهی، ارچه(نوعی بلوط) دولانه، تاخم، شلبی، خنجک، و وجود دارد. با توجه به گسترش کویر و کم پشت شدن گیاهان و شنزار در منطقه مراتع آن فقیر شده است و پوشش گیاهی بصورت تنک مشاهده می‌شود. لذا با توجه به میزان بارش کم، درجه حرارت بالا، جنس خاک و سایر شرایط طبیعی و جغرافیایی درپیدگه، پوشش گیاهی از نوع استپی است که بر حسب میزان رطوبت تغییر می‌کند و این پوشش در قسمت‌های شمالی و مرتفع انبوه بوده و تبدیل به مراتع می‌شود. ویژگی عمده تمامی این ناحیه تنک بودن پوشش گیاهی آن است که به ندرت بیش از یک سوم خاک را می‌پوشاند. در بین گیاهانی که به طور طبیعی رشد می‌کنند، گیاهانی که مصرف دارویی دارند در منطقه یافت می‌شوند که بعضی از این گیاهان عبارت‌اند از ختمی، بادیان، ترنجبین، زرشک، زیره، خارخشت، شوید، کلپوره، کاسنی کتیرا، انغوزه، زیره سیاه و بارهنگ. این گیاهان در منطقه نام دیگری دارند. در این جا به نام دارویی آن ها اشاره شد.

این نوشته اگر چه طولانی ذره ای از بود و نبود پیدگه نیست. امید است که با کمک دوستان نوشته و گردآوری شود. به امید آن روز.